De zomer is weer voorbij, meteorologisch in ieder geval. Een enkeling is nog op vakantie, maar de meeste mensen zijn weer terug. Klaar om er eens flink tegenaan te gaan en een sprint te trekken richting het einde van het jaar. Grote kans dus dat er de komende tijd extra uren gemaakt gaan worden. Maar wat zijn eigenlijk de regels bij overwerk? Schravenmade Advocaten legt het graag uit.

Wat is overwerk?

Overwerk of overuren zijn de uren die worden gewerkt bovenop het contractueel afgesproken aantal uren. De termen zelf komen in het Burgerlijk Wetboek niet terug.

Is overwerk verplicht?

Overwerken is niet verplicht. Sterker nog, in sommige gevallen mag het zelfs helemaal niet. Soms is dat op grond van de wet, zoals de Arbeidstijdenwet (voor bepaalde groepen werknemers) of de Rijtijdenwet, soms op grond van een cao.

Als overwerk wel toegestaan is hangt het van de omstandigheden van het geval af of werknemers verplicht kunnen worden tot overwerken: wat staat er in de arbeidsovereenkomst? Of in het arbeidsvoorwaardenreglement of personeelshandboek? Wat is gebruikelijk in de branche? Wat is de aard van de functie? Is het verzoek van de werkgever redelijk of onredelijk? Heeft het overwerk een incidenteel of structureel karakter?

De vraag of een werknemer overwerk mag weigeren wordt getoetst aan de eisen van goed werknemerschap. Het ligt voor de hand dat van hoogopgeleide professionals die goed betaald worden eerder wordt verwacht dat zij overwerken dan werknemers met een lagere functie. Ook als er sprake is van onvoorziene omstandigheden of een groot bedrijfsbelang, in plaats van bijvoorbeeld een slechte planning van de werkgever, mag verwacht worden dat werknemers instemmen met (enig) overwerk.

Hoe overwerk te compenseren?

Of overwerk gecompenseerd moet worden hangt af van wat werkgever en werknemer met elkaar hebben afgesproken. Zo is in sommige cao’s of arbeidsovereenkomsten afgesproken dat overwerk altijd wordt uitbetaald. Daarbij wordt soms ook onderscheid gemaakt in uren die zonder overwerktoeslag en uren die met overwerktoeslag (van bijvoorbeeld 50%) moeten worden uitbetaald. Dat laatste is vaak het geval als de overuren in de nachtelijke uren en/of in het weekend vallen. Ook kan worden afgesproken om het overwerk te compenseren met tijd. De werknemer kan de extra gewerkte uren dan in een rustigere periode extra opnemen. Dit noemen we tijd voor tijd.

Is er in de cao of arbeidsovereenkomst niets vastgelegd over overwerk? Dan hangt het weer van de omstandigheden van het geval, de branche en het niveau van de functie af of het overwerk gecompenseerd moet worden. In sommige branches en voor sommige functies is het basisloon zo hoog dat overwerk geacht wordt erbij te horen. ‘It comes with the job’ zeggen we dan. Compensatie ligt dan niet voor de hand, behalve als er sprake is van structureel en/of buitenproportioneel overwerk.

Hoort overwerk niet bij de functie en wil een werknemer aanspraak maken op compensatie? Dan moet in ieder geval vast komen te staan dat het overwerk in opdracht van de werkgever is verricht, of dat de werkgever heeft ingestemd met het overwerk.

Overwerk, minimumloon en tijd voor tijd: andere regels!

Sinds 1 januari 2019 gelden voor werknemers die het minimumloon verdienen of daar nét boven zitten andere regels voor compensatie met tijd voor tijd. Op grond van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML) mogen werknemers namelijk per betalingsperiode voor alle gewerkte uren tezamen (dus inclusief overuren) niet minder dan het minimumloon verdienen. In een cao kan hiervan beperkt worden afgeweken. Dat betekent dat:

• Binnen de betalingsperiode compensatie met tijd voor tijd altijd mogelijk is.
• Tijd voor tijd buiten de betalingsperiode om alleen mogelijk is als dat in een cao is geregeld. In dat geval geldt dat compensatie-uren altijd voor 1 juli van het daaropvolgende jaar moeten worden opgenomen. Gebeurt dat niet? Dan moet de werkgever ze alsnog
  uitbetalen.
• Is er in de cao niets geregeld? Dan moet de werkgever, als de werknemer door gedraaide overuren onder het minimumloon komt, de uren altijd uitbetalen. Tijd voor tijd is dan niet mogelijk.

Let op: deze regels gelden dus alleen voor werknemers die het minimumloon verdienen, of daar net boven zitten. Werkgevers die ruim boven het minimumloon betalen staat het dus vrij om andere afspraken met hun werknemers te maken.

Vragen?

Wij adviseren u afspraken over overwerk en de uitbetaling daarvan, zowel in geld als in tijd, altijd goed vast te leggen. Is er geen cao van toepassing? Dan kunt u de afspraken vastleggen in de arbeidsovereenkomst of het personeelshandboek.

Heeft u hier vragen over? Of een andere vraag over het arbeidsrecht? Neem dan gerust contact op met Schravenmade Advocaten. Onze specialisten staan voor u klaar.